PHẦN 2
DÃY SỐ
Trong phương pháp luận về dạy học truyền thống, có nhiều cách tiếp cận khác nhau để dạy số thứ tự cho trẻ em. Có thể khái quát là hầu như các phương pháp đó xoay quanh việc tiến hành một buổi học, ở đó các trẻ mẫu giáo được dạy để lặp lại thứ tự các con số. Hoạt động này mang đặc điểm dư thừa, tẻ nhạt, thiếu động lực, các học sinh không phải lúc nào cũng hoàn toàn nhận thức được những gì sẽ đạt được.
Phương pháp chia đôi cho phép trẻ học cách thu hẹp khoảng tìm kiếm trong chuỗi số, đồng thời nhanh chóng làm chủ số thứ tự, hình thành khả năng phân biệt số lớn hơn và số nhỏ hơn, xác định giá trị trung bình của dãy số và tìm hiểu số trung gian. Điều này diễn ra song song với việc hình thành mối quan tâm ổn định ở trẻ mẫu giáo đối với loại hoạt động này, cũng như sự phát triển các khả năng nhận thức.
QUY TRÌNH THU HẸP PHẠM VI TÌM KIẾM TRONG CÁC DÃY SỐ
1. Tưởng tượng chuỗi số trong đó một số đang được nghĩ đến.
2. Đưa ra quy tắc cơ bản của trò chơi: mỗi người không được liệt kê tất cả các số của dãy số.
3. Người chơi tìm gợi ý bằng cách đặt các câu hỏi về số đang được tìm kiếm trong dãy số.
4. Người hướng dẫn trả lời các câu hỏi để thu hẹp khoảng tìm kiếm (cơ chế thu hẹp là tách đôi dãy số được chỉ định).
Người chiến thắng là người đã hỏi số câu hỏi ít nhất.
Ví dụ: Người hướng dẫn đề xuất chơi trò chơi “Có / Không” với các con số. Quy trình của trò chơi: đoán một số trong dãy từ 0 đến 10 (số được nghĩ là 3). Luật chơi: người chơi phải đặt câu hỏi để có thể tách đôi dãy số. Những câu hỏi mà người hướng dẫn sẽ trả lời “có”:
– nó có nhỏ hơn năm không?
– nó có lớn hơn hai không?
– nó có nhỏ hơn bốn không?
– có phải là số ba không?
Con số được suy ra sau bốn câu hỏi,
Làm chủ số thứ tự cho trẻ mẫu giáo
Trò chơi “Có / Không” với trẻ mẫu giáo thường được thực hiện trong một nhóm và có thể là một phần của một buổi học, trong đó các khái niệm toán học cơ bản đang được phát triển.
Trò chơi này được khuyến khích nên bắt đầu hướng dẫn khi trẻ lên bốn tuổi.
1. DÃY SỐ TỪ 0 ĐẾN 10
Mục đích:
– dạy trẻ làm việc với dãy các số được biểu diễn bằng hình ảnh, từ 0 đến 10;
– dạy cách xác định số trung bình với sự chia tách một nửa tiếp theo;
– học các từ chỉ vị trí của một số đã cho;
– làm phong phú vốn từ vựng của một người bằng các từ như “trước”, “sau”, “ở giữa”, bên dưới.
Điều kiện:
Không được phép liệt kê các con số; câu hỏi thu hẹp phạm vi tìm kiếm được chấp nhận.
Mục tiêu của trò chơi:
Xác định con số mà người hướng dẫn đang nghĩ đến, với sự giúp đỡ của quá trình thu hẹp khoảng tìm kiếm.
Trang thiết bị:
Ruy băng để biểu diễn và ruy băng để phân phát.
Ruy băng để biểu diễn.
Kích thước: 12 cm x 88 cm (11 ô).
Ruy băng để phân phát.
Kích thước 4 cm x 33 cm (11 ô)
Bảng:
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Để có thể sử dụng ruy băng biểu diễn nhiều lần, nên lấy nó ra khỏi miếng nhựa trong suốt và túi vải, trong đó các thẻ có số sẽ được chèn vào.
Ví dụ: người hướng dẫn đang nghĩ đến số bảy.
Các câu hỏi được chấp nhận từ trẻ em:
– Có phải số năm không? (xác định giá trị trung bình)
– Không.
– Có phải trước số năm không? – Không (dải băng giấy được gấp lại và phần không lấy trong tìm kiếm bị ẩn – trong trường hợp này là các số từ 0 đến 4)
– Có phải số tám không? Không.
– có phải sau số tám không? – Không. (Dải băng giấy được gấp theo cách mà các số năm, sáu và bảy vẫn có thể nhìn thấy).
– Có phải trước số sáu không? – Không (số sáu và bảy vẫn còn)
Những đứa trẻ còn lại để đoán xem đó là sáu hay bảy.
Làm phức tạp trò chơi:
1. Sau khi các quy tắc của trò chơi “Có/ Không” trên một dải ruy băng giấy với dãy số từ 0 đến 10 được học, giáo viên có thể đề nghị chơi trò chơi mà không cần minh họa trực quan các số.
2. Hình ảnh của một số đối tượng được đặt trên ruy băng giấy với 11 ô. Trò chơi được thực hiện theo cách giống y như với các dãy số, nhưng các điều kiện “lớn – nhỏ” được thay thế bằng “trái – phải” của cái ở giữa.
3. Các thẻ, trên đó có mô tả một số đối tượng giống hệt nhau, được chèn vào các ô. Giáo viên thiết lập mục đích: giảng dạy để so sánh các chỉ dẫn định lượng. Ví dụ: trên mỗi thẻ, các số từ một đến mười được chỉ định bằng dấu chấm (hoặc hình ảnh của các đối tượng).
2. Số thứ tự trong hàng chục
Mục đích:
– dạy trẻ em làm việc với một dãy số được mô tả bằng hình ảnh, từ 0 đến 100, chẵn hàng chục.
– nắm vững các từ xác định vị trí của mỗi đơn vị hàng chục.
– làm phong phú vốn từ vựng với các từ “trước”, “sau “giữa”, “dưới”, “trước đó” và “theo sau” hàng chục.
Điều kiện:
Không được phép liệt kê các số; câu hỏi thu hẹp phạm vi tìm kiếm được chấp nhận.
Mục tiêu của trò chơi:
Xác định số mà người hướng dẫn đang nghĩ đến, với sự trợ giúp của cách tính để thu hẹp khoảng tìm kiếm.
Trang thiết bị:
Dải ruy băng số trên đó các số từ 0 đến 100 được mô tả bằng hàng chục.
Bảng:
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Ví dụ: người hướng dẫn đang nghĩ về số bảy mươi.
Danh sách các câu hỏi được chấp nhận từ trẻ em:
– Có phải năm mươi không? (xác định số trung bình) – Không.
– Có phải trước năm mươi? – Không. (Ruy băng giấy được gấp lại và phần không tham gia tìm kiếm bị ẩn đi; trong trường hợp này, đó là các số từ 0 đến 40)
– Có phải sau tám mươi? – Không.
– Có phải giữa năm mươi và tám mươi? – Đúng. (ruy băng giấy được gấp theo cách mà các số sáu mươi bảy mươi vẫn còn nhìn thấy được)
– Có phải là sáu mươi? – Không.
– Đó là bảy mươi!
Làm phức tạp trò chơi:
Sau khi các quy tắc của trò chơi “Có/ Không” trên một dải ruy băng giấy với dãy số từ 0 đến 100 đã thành thạo, giáo viên có thể đề xuất chơi trò đoán số mà không cần ruy băng minh họa trực quan cho chuỗi số.
3. TÌM HIỂU DÃY SỐ TỪ SỐ 0 ĐẾN 20, TÍNH CẢ CÁC SỐ HÀNG ĐƠN VỊ.
Mục đích:
Học dãy số từ 0 đến 20, tính cả các số hàng đơn vị.
Mục tiêu của trò chơi:
Xác định con số mà người hướng dẫn đang nghĩ đến, với sự giúp đỡ của quá trình thu hẹp khoảng tìm kiếm.
Ví dụ: người hướng dẫn đang nghĩ về một số trong dãy đã cho. “Nào các con, cô đang nghĩ về một con số từ 0 đến 20. Để đoán nhanh hơn, chúng ta hãy viết các số trên một dải ruy băng giấy (giáo viên, cùng với trẻ em, ghi lại chuỗi các số từ 0 đến 20). Cô đề nghị các con nên hỏi cô những câu hỏi, bắt đầu bằng số trung bình (hoặc: số ở giữa).”
Những câu hỏi của những đứa trẻ dẫn đến câu trả lời “đúng vậy” của người hướng dẫn (số được nghĩ đến là mười bảy):
– Nó có lớn hơn mười không?
– Nó có lớn hơn mười lăm không?
– Có ít hơn mười tám không?
– Có phải là mười bảy?
Làm phức tạp trò chơi:
Sau khi các quy tắc của trò chơi “Có / Không” trên một dải ruy băng giấy với một dãy số từ 0 đến 100 đã thành thạo, giáo viên có thể đề xuất chơi trò đoán số mà không có minh họa trực quan về dãy số.
KẾT QUẢ MONG ĐỢI
Hình thành khả năng thu hẹp khoảng tìm kiếm trong dãy số.
Học các hoạt động đếm theo thứ tự (theo hàng đơn vị, theo hàng chục); so sánh các chỉ số định lượng.
Làm phong phú vốn từ vựng với các thuật ngữ toán học chỉ ra vị trí của một số trong một dãy.
Trò chơi & Bài tập sáng tạo
Hoạt động: (dành cho trẻ 5-6 tuổi)
Trò chơi “Có / Không” với một dãy số cố định
Mục đích:
Tăng cường các ý tưởng về “ở trước – theo sau”.
Dụng cụ:
Dạy trẻ độc lập chỉ ra các giới hạn của một dãy số.
Trẻ độc lập đặt một dãy số trên một dải ruy băng. Một trong những con số đang được nghĩ đến, và người chơi phải đoán số bằng cách đặt câu hỏi, bắt đầu từ người hướng dẫn, theo quy trình quen thuộc.
Phức tạp hơn: người hướng dẫn (một đứa trẻ) độc lập, từ trí nhớ, lựa chọn khoảng dãy số, nghĩ về một con số và yêu cầu những người khác đoán nó.
Trò chơi & Bài tập sáng tạo
Hoạt động: (dành cho trẻ 5-6 tuổi)
Trò chơi về “Sự nhầm lẫn”
Mục đích:
Tăng cường kiến thức về số lượng, cũng như các vị trí tương ứng của các số.
Dụng cụ:
Tạo một tình huống: thứ tự các số trên dải ruy băng số bị xáo trộn. “Làm thế nào chúng ta sẽ tìm thấy số được nghĩ đến?”
1. Vẽ một dòng trống có cùng số ô và điền chúng với các số theo thứ tự. Các hoạt động tiếp theo của việc tìm kiếm đã được các trẻ biết đến.
2. Không di chuyển các số lộn xộn xung quanh, tìm kiếm số đang nghĩ đến, sử dụng các điều kiện “phải – trái” của số ở giữa.
Người dịch chính: Hồ Văn Thịnh