Vợ tôi là giáo viên dạy văn của một trường cấp 3 tại Hà Nội, trong lớp có một học sinh thông minh nhưng nghịch ngơm tới mức cá biệt. Bố cậu ta có lần phải đến nhà cô giao để trao đổi về chuyện học tập của con mình. Ông là một sỹ quan cao cấp trong quân đội, là người trực tiếp hỏi cung các tướng lĩnh quân đội Sài Gòn bị ta bắt tại trận hoặc không di tản, sau giải phóng ra trình diện cách mạng và đi học tập tập trung trong các trại cải tạo. Ông cũng viết văn và có mấy đầu sách đã xuất bản.
Ông với tôi nhanh chóng gặp nhau và dự định cùng viết chung một tác phẩm, lấy tên là “Bộ Tổng tham mưu quân đội Sài Gòn ngày cuối chiến tranh”. Đang trong giai đoạn lên đề cương và tập hợp tư liệu thì một tai họa nghề nghiệp ập đến, tôi không may vướng vòng lao lý, mọi việc đành gác lại.
Rồi một ngày khi tôi trở về, ông đến gặp tôi. Tôi bất ngờ trước dáng vẻ gầy ốm tiều tuỵ của ông. Ông nói với tôi: “Tôi từng muốn cùng anh xây dựng chung một cuốn sách. Nhưng không may bệnh tôi quá hiểm nghèo, không còn sống được bao lâu nữa. Tôi xin tặng lại toàn bộ lời khai, những bản tường trình của tướng lĩnh quân đội Sài Gòn mà tôi có được. Tôi đã nghĩ rất nhiều. Tặng lại anh những tài liệu này thì nó có cơ hội đến được với bạn đọc và có ích cho mai sau!” Từ rất nhiều nguồn, nhiều cơ duyên và cơ hội tôi đã có được bộ hồ sơ tư liệu đồ sộ, quý giá đến thế!
Trong đó có bản tường trình dài cả trăm trang của Đại tá Phạm Bá Hoa, Tham mưu trưởng Tổng cục tiếp vận ghi lại diễn biến chi tiết những ngày cuối cùng ở Bộ tổng tham mưu quân đội Sài Gòn. Ở trong trại cải tạo, không một tài liệu nào trong tay, bằng trí nhớ đáng kinh ngạc, đại tá Phạm Bá Hoa đã ghi lại đầy đủ các số liệu và diễn biến các tình huống, sự việc tại trụ sở Bộ Tổng tham mưu quân đội Sài Gòn những ngày cuối cùng. Tường trình của đại tá Phạm Bá Hoa đã giúp tôi xây dựng thành công chương cuối cùng “Phút tắt thở của Bộ Tổng tham mưu quân dội Sài Gòn và chính thể Việt Nam Cộng hòa”.
Trước đó, năm 1981, khi gia đình tôi còn sống ở tập thể TTXVN. Một trận hoả hoạn kinh hoàng xảy ra do hàng xóm dùng xăng bất cẩn. Căn hộ cấp 4 của tôi cháy sạch. Tài liệu tôi thu thập được sau bao năm tháng bỗng ra tro. Tôi cay đắng, ứa nước mắt, và rồi lại cặm cụi thu thập lại tài liệu từ đầu!
Ông Trần Mai Hạnh đứng trước Dinh Độc lập sau sự kiện ngày 30 tháng 4 năm 1975. Ảnh do nhân vật cung cấp.
Nhà báo Trần Mai Hạnh bộc bạch về “Biên bản chiến tranh”