ĐỂ CÓ NGUỒN NHÂN LỰC CHẤT LƯỢNG CAO
GS. Nguyễn Minh Thọ
Trên báo Tuổi Trẻ in ngày 17, tháng 10, 2025
Đại học là một trường, nhưng là một trường loại đặc biệt duy nhất. Ở đó không phải chỉ có dạy, nhưng người sinh viên tham gia vào nghiên cứu, và qua đó đạt một sự giáo dục khoa học quyết định cho cuộc đời. Theo tinh thần đại học, các sinh viên là những nhà tư tưởng độc lập, tự trách nhiệm và lắng nghe thầy mình một cách phê phán. Họ có tự do trong sự học.
Chỉ có ai mang trong mình ý niệm đại học, người đó mới có thể tư duy và hành động đúng theo sự việc cho đại học. Ai không như thế, người ấy chỉ nhìn thấy một bộ máy… Bộ máy này được cải trang bằng những lời lẽ hùng hồn truyền thống.
—Karl Jaspers, triết gia và nhà giáo dục đại học Đức
Đại học nghiên cứu là một dạng đặc biệt của loại trường bắt đầu ở Đức trong thế kỷ 19, và đầu tiên được du nhập vào Hoa Kỳ thời gian chưa lâu, đầu tiên tại Johns Hopkins, khoảng một thế kỷ trước. Các đại học chúng ta là chỗ tuyệt vời cho các thành viên khoa và sinh viên cao học làm nghiên cứu, và chính chúng vô cùng quan trọng cho đất nước chúng ta. Tôi tin rằng không có các đại học nghiên cứu lớn, chúng ta ở Hoa Kỳ sẽ phải tự nuôi sống bằng cách trồng đậu nành, và giới thiệu Grand Canyon cho du khách từ Đức và Nhật Bản.
[…] Sau hơn hai mươi năm tham gia các cuộc họp khoa, tôi có thể nói chưa bao giờ thấy một nhà vật lý được thuê vì anh ta hay cô ta là một người dạy giỏi, mà vì một nhà nghiên cứu giỏi.
—Steven Weinberg, nhà vật lý hạt Mỹ giải Nobel
Lời nói đầu
Nguyễn Minh Thọ, GS danh dự tại Đại học KU Leuven, Bỉ, có bài trả lời bài phỏng vấn của báo Tuổi Trẻ dưới đây. Những ý kiến của anh, một người rất am hiểu tình hình đại học nghiên cứu nước ngoài cũng như Việt Nam, là rất đáng chú ý. Việt Nam có thể nói, chưa nằm trong dòng chảy của văn hóa giáo dục đại học thế giới. Ngài Tổng Bí Tô Lâm thư từng nói, Con đường phát triển của Việt Nam không thể tách rời xu thế chung của thế giới và nền văn minh nhân loại. Vâng, Việt Nam không tách rời khỏi dòng chảy văn minh thế giới. Cụ thể, làm sao để giáo dục đại học nằm trong dòng chảy đó, vì lợi ích quốc gia! GS Hoàng Tụy từng nói: Giáo dục Việt Nam đi lạc đường so với thế giới.
Đại học đóng vai trò rất quan trọng trong cuộc chấn hưng quốc gia. Nó không thể đứng ngoài như một loại trang sức xa xỉ. Từ thế kỷ XIX, với quan điểm của nhà giáo dục Đức Wilhelm von Humboldt, Đại học là định chế sản sinh ra ý tưởng sáng tạo, khám phá khoa học, rèn luyện cho sinh viên trở thành những người có năng lực nghiên cứu để sau này làm leader trong mọi tình huống, hay ít ra trong lãnh vực chuyên môn của anh ta, từ thần học, xã hội học cho đến vật lý, hóa học v.v.. Đại học nghiên cứu Đức thật sự vào cuộc trực tiếp tham gia quá trình công nghiệp hóa Đức giúp quốc gia này nhanh chóng trở thành cường quốc khoa học, công nghiệp hóa vào những thập niên cuối của thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. Và cũng như thế đối với tất cả đại học thế giới đi theo con đường đó, đặc biệt Hoa Kỳ là quốc gia rất nhiệt tình. Những nguyên lý của đại học đó, Tự do dạy, Lehrfreiheit, Tự do học, Lernfreiheit, đối với họ, từ “phúc âm” đã trở thành phúc lợi của quốc gia.
Mời anh chị đọc:
Trên Tuổi Trẻ online:
