GIẢI NOBEL HÓA 2025
Tôi mệt mỏi và chán ngấy chiến tranh. Vinh quang của nó chỉ toàn là ảo ảnh… Chiến tranh là địa ngục.
—William T. Sherman, một vị tướng trong Quân đội Liên bang trong Nội chiến Hoa Kỳ (1861–1865)
Omar Yaghi là minh chứng sống cho lý do tại sao chúng ta nên theo đuổi những giấc mơ của chúng ta.
— Báo Arab News
Lời nói đầu
Giải Nobel Hóa 2025 được trao cho ba nhà hóa học
—Susumu Kitagawa, sinh năm 1951 tại Kyoto, Nhật Bản. Tiến sĩ năm 1979 tại Đại học Kyoto, Nhật Bản. Giáo sư tại Đại học Kyoto, Nhật Bản
—Richard Robson, sinh năm 1937 tại Glusburn, Anh. Tiến sĩ năm 1962 tại Đại học Oxford, Anh. Giáo sư tại Đại học Melbourne, Úc.
—Omar M. Yaghi, sinh năm 1965 tại Amman, Jordan, gốc Palestine. Tiến sĩ năm 1990 tại Đại học Illinois Urbana-Champaign, Hoa Kỳ. Giáo sư tại Đại học California, Berkeley, Hoa Kỳ. Ông cũng là nhà khoa học liên kết tại Phòng thí nghiệm Quốc gia Lawrence Berkeley, giám đốc sáng lập của Viện Khoa học Toàn cầu Berkeley, và là thành viên của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ và Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia Đức Leopoldina. Vào tháng 1 năm 2025, ông trở thành chủ tịch thứ bảy của Hội đồng Văn hóa Thế giới, một tổ chức quốc tế thúc đẩy sự tiến bộ về văn hóa và khoa học
“vì sự phát triển của khung kim loại-hữu cơ”, và “Kiến trúc phân tử của chúng chứa đựng những không gian cho hóa học”.
GS Omar Yaghi đã tới Việt Nam, nhận Giải VinFuture năm 2022, và quan trọng hơn là đã để lại “những giá trị, từ việc đào tạo thế hệ nhà khoa học trẻ, xây dựng Trung tâm khoa học Xuất sắc (CoE), cho đến việc lan tỏa tinh thần nghiên cứu chuyên nghiệp và tận hiến cho trí thức” như GS Phan Thanh Bình, nguyên hiệu trưởng ĐHQG TP HCM nói trên báo Tuổi Trẻ hôm nay.
Xin trích đăng một bài báo thú vị liên quan đến giấc mơ của Omar Yaghi và quan niệm giáo dục của các bậc cha mẹ ở các quốc gia đang phát triển:
Omar M. Yaghi (1965, 60t)
Omar Yaghi nhận Giải thưởng Khoa học Thế giới Albert Einstein năm 2017
Hãy tưởng tượng con người đi lại giữa sa mạc, mang theo những thiết bị nhỏ giống tế bào trên cổ tay, thu thập nước từ bầu khí quyển khô cằn, tạo ra nước uống bất cứ khi nào cần. Sẽ không ai chết khát. Và quá trình này thực sự sẽ khiến sa mạc nở hoa – một cụm từ mà trước đây thường được dùng để châm ngòi cho chiến tranh.
Yaghi đã mơ về tất cả những điều đó, anh ấy nói với tôi. Nhưng đó là những giấc mơ đi ngược lại mong muốn của cha mẹ anh, những người muốn anh trở thành bác sĩ hoặc kỹ sư. Khi còn nhỏ, anh đã thấy hình ảnh mô tả các phân tử trên các ấn phẩm và bị cuốn hút đến mức quyết tâm theo đuổi sự nghiệp hóa học.
Sau buổi phỏng vấn, anh ấy nói với tôi về một quá trình văn hóa thường thấy ở Trung Đông, nơi cha mẹ áp đặt con cái theo đuổi những nghề nghiệp có thể không phải là điều chúng thực sự mong muốn. Anh ấy nói với tôi rằng cha mẹ nên cho phép con cái khám phá ước mơ và trí tưởng tượng của mình và để chúng theo đuổi bất kỳ nghề nghiệp nào chúng muốn.
Nhờ theo đuổi ước mơ, trái ngược với sự thúc đẩy yêu thương của cha mẹ, anh đã vươn tới đỉnh cao của thế giới hóa học và hiện đang hướng tới mục tiêu hiện thực hóa tầm nhìn khai thác nước uống từ bầu khí quyển khô cằn nhất hành tinh để nhân loại có thể tiến bộ và tồn tại.
Câu chuyện của Yaghi không chỉ là về một người nhìn xa trông rộng (visionary) tài năng. Đó là câu chuyện về nhân loại và hành trình theo đuổi sự sinh tồn. Nhưng đó cũng là câu chuyện về một chàng trai Ả Rập trẻ tuổi, người được tự do theo đuổi ước mơ của riêng mình, chứ không phải những ước mơ đôi khi được nền văn hóa tươi đẹp của chúng ta ưu ái.
— Ray Hanania, cựu phóng viên chính trị và chuyên gia bình luận từng đoạt giải thưởng của Tòa thị chính Chicago trên báo Arab News được đăng lại
Nghe sao giống văn hóa giáo dục của các bậc cha mẹ Việt Nam quá, ngay cả khi họ sống ở những quốc gia phát triển cao như Hoa Kỳ. Yaghi có thể ảnh hưởng lên sự thay đổi giáo dục một cách căn bản. Thay đổi thói quen tư duy của xã hội cũ thường là một việc vô cùng khó khăn, còn khó hơn “phân hạch hạt plutonium” như Einstein nói.
Mời anh chị xem bài báo in sáng hôm nay của báo Tuổi Trẻ của PGS TS Nguyễn Thành Vinh, Đại học NSW, Sydney, Úc và Lyly Nguyễn (chấp bút).
Xem Giải Nobel Vật lý 2025:
Giải Nobel Vật lý 2025 8 Tháng Mười, 2025
Nguyễn Xuân Xanh
