Học giả lớn John Stachel về Einstein qua đời (9. 5. 2025)

by , under Uncategorized

HỌC GIẢ LỚN JOHN STACHEL VỀ ALBERT EINSTEIN ĐÃ QUA ĐỜI (March 29, 1928 – May 9, 2025)

John Stachel

TƯỞNG NHỚ JOHN STACHEL

Chúng tôi vô cùng đau buồn khi Giáo sư John Stachel qua đời. John là biên tập viên đầu tiên của The Collected Papers of Albert Einstein. Ông đã qua đời ở tuổi 97 vào ngày 9 tháng 5 năm 2025.

— CalTech (22, Tháng 5, 2025)

Stachel nhận bằng Tiến sĩ Vật lý tại Viện Công nghệ Stevens về chủ đề Thuyết tương đối rộng vào năm 1958. Sau khi giữ nhiều vị trí giảng dạy khác nhau tại Đại học Lehigh và Đại học Pittsburgh, ông chuyển đến Đại học Boston vào năm 1964, nơi ông là giáo sư vật lý cho đến khi nghỉ hưu.

Năm 1977, Stachel trở thành biên tập viên đầu tiên của Dự án Einstein Papers, sau đó là tại Đại học Boston. Hai tập đầu tiên (trong tổng số hai mươi lăm tập dự kiến) của The Collected Papers of Albert Einstein đã được xuất bản trong nhiệm kỳ của ông. Ông cũng là người đứng đầu Trung tâm nghiên cứu Einstein của Đại học Boston và cùng với Don Howard xuất bản bộ sách Einstein Studies.

Có thể nói, cả sự nghiệp của ông là dành cho nghiên cứu Albert Einstein. Những ai nghiên cứu Einstein đều ít nhiều vài lần sử dụng tư liệu của ông. Ông có trên 100 bài báo nghiên cứu được công bố (chủ yếu về thuyết tương đối tổng quát), triết học và lịch sử khoa học, cách tiếp cận của Marx về Khoa học ( “Marx’s Critical Concept of Science”). Hơn năm mươi (50) bài phát biểu được mời trong Năm kỷ niệm 100 năm Einstein về Vật lý 2005, bao gồm Bài giảng Master-Mind (Viện Hàn lâm Anh, London), Bài giảng tưởng niệm Dibner (Viện Smithsonian, Washington) và các bài giảng ở nước ngoài tại Trung Quốc, Anh, Pháp, Ý, Nigeria, Ba Lan, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, v.v. Rất tiếc ông chưa đến Việt Nam.

Ngoài chức năng biên tập (editor) cho nhiều tập trong bộ sách The Collected Papers of Albert Einstein, cũng như trong Boston series Einstein Studies, GS Stachel còn biên soạn hay làm biên tập cho một số sách rất có giá trị về Einstein:

—John Stachel & Don Howard (eds.), Einstein. The Formative Years, 1879-1909. Nhà xuất bản Birkhäuser/Boston. Basel . Berlin. 2000.

—John Stachel, Einstein from ‘B’ to ‘Z’. Nhà xuất bản Birkhäuser/Boston. Basel . Berlin. 2002.

 

 

Festschrift (Kỷ yếu) vinh danh John Stachel  2003 (phải)

Đặc biệt quyển sau đây:

—Einstein’s Miraculous Year. Five Papers That Changed The Face of Physics (Năm thần kỳ của Einstein. Năm bài báo đã thay đổi bộ mặt của vật lý) do ông biên tập với hai bài Dẫn nhập, cùng với Lời nói đầu của ROGER PENROSE. Princeton University Press, 2005. Hai dẫn nhập của ông được viết với chiều sâu lịch sử tôi chưa từng thấy. Và cũng như thế đối với hai quyển sách kể ở trên. Để có chiều sâu đó, học giả cần phải có sự học rộng về lịch sử và văn hóa, điều Stachel có.  

Ngoài ra ông cũng thường hợp tác với Viện Max Planck Nghiên cứu Lịch sử Khoa học ở Berlin mà Jürgen Renn là giám đốc điều hành lâu năm. [Nay GS Renn đã chuyển về một Viện nghiên cứu Max Planck mới ở thành phố có nhiều di tích lịch sử Jena, Thüringen (cùng bang với thành phố Weimar) mà ông tham gia thành lập.]

Những người nghiên cứu Einstein chắc chắn ngã mũ trước những đóng góp to lớn của John Stachel. Ông cũng để lại, ngoài những tư liệu nghiên cứu hết sức quý giá, một tấm gương học thuật truyền cảm hứng cho đời sau. 

Xin xem những bài mới nhất:

Nguyễn Xuân Xanh