NẮNG LÊN
NGUYỄN XUÂN XANH
Ai có lửa trong người và tâm hồn, không thể dấu nó, và – người ta muốn cho nó cháy lên hơn là tắt đi.
Vincent van Gogh
Lời nói đầu. MÙA XUÂN ĐANG ĐẾN TRÊN ĐẤT CHÂU ÂU, và cũng trên cả vùng Bắc bán cầu. Các bạn tôi ở Đức và Pháp đang rạo rực với những tia nắng ấm đang lên. Mà ai không rạo rực cho được? Tôi rất chia sẻ với họ và xin có đôi lời “mạn đàm” từ những trải nghiệm của thời du học của tôi. Mùa Xuân có lẽ là giai đoạn đẹp nhất trong năm, gây ấn tượng mạnh nhất và truyền cảm hứng mạnh nhất. Nó bắt đầu được cảm nhận từ khoảng cuối tháng 2, đầu tháng 3 dương lịch mỗi năm, khi mặt trời rưng rưng mang lại hơi ấm cho con người và vạn vật. Sau một mùa đông tối tăm, giá rét, giờ ánh sáng lại lên, chim lại hót, hoa lại nở, lòng người thấy ấm lên và mở rộng từng ngày. Ai từng sống nhiều năm ở xứ lạnh mới cảm nhận được niềm vui rạo rực này. Sau giấc ngủ đông dài, cộng thêm một phần thu lạnh lẽo, cái lạnh có thể bị gió thu lùa vào đến tận xương tủy, năm mới thật sự giờ mới bắt đầu.
Năm 1986, tức 35 năm trước, tôi có làm bài thơ dưới đây ghi lại những cảm xúc vui mừng đó, đăng trên báo Phù Sa của Hội Người Việt tại Berlin, lúc đó là tờ báo muốn có sự đổi mới về văn hóa và nếp tư duy. “Diễn đàn văn hóa sông Spree/Ngày thì đứng máy tối về làm thơ“. Spree là con sông nhỏ nhưng “lãng mạn” chảy qua Berlin. Nói thế cho vui, chứ anh em đâu phải cực như thế về mặt thân thể, mặc dù có thể cực về mặt tinh thần.
Trong bài thơ Mùa Xuân của vườn thơ của ông, nhà thơ lãng mạn Đức Eduard Mörike đầu thế kỷ 19 có hai câu thơ rất hay:
Frühling, was bist du gewillt?
Wann werd ich gestillt?
(Tạm dịch:
Nàng Xuân, sao mãi lòng vòng?
Bao giờ ta được thỏa lòng ước mơ?)
nói lên nỗi khao khát mùa Xuân của tác giả theo nghĩa đen và cả nghĩa bóng, gây nhiều cảm xúc trong tôi. Tôi, kẻ đang cần “đồng minh”, đọc mấy câu thơ đó thấy như đã quen ông tự bao giờ, và bớt lẻ loi trong những suy nghĩ của mình.
Năm đó cũng là năm cuối của quãng thời gian sống của tôi ở Đức – “những năm tháng không thể đặt tên” (Mörike). Căn phòng nhỏ cũ kỹ của tôi trên tầng bốn, với 89 bậc thang đi bộ lên xuống mỗi ngày, không có sưởi trung tâm mà chỉ có sưởi điện rất đắt nên phải tiết kiệm tối đa, với hai cửa sổ nhìn ra sân sau với cây dẻ to một mình đứng yên trụi lá, đàn chim star (sáo đá) di trú cả nghìn con quen thuộc mỗi năm chung sống hai mùa xuân-hè cũng đã bay đi từ dạo thu rồi, để lại cảnh vật tĩnh mịch. Cho nên những tia nắng vàng đầu tiên rọi vào cái ốc đảo lạnh lẽo của tôi là vô giá, đem lại sự ấm áp trong tôi, và ngoài kia cho đất trời. Mỗi sáng tôi đều ngắm nhìn như muốn đếm các tia nắng ngày càng tràn vào căn phòng tôi nhiều hơn, làm cho ấm áp hơn, và niềm vui của tôi cũng tăng lên theo đó, tràn ngập gác trọ chắc cũng không kém.
Xin tặng các bạn tôi, những người đã cùng chia sẻ chặng đường như tôi để “trở thành một cái gì và để làm được một cái gì” như Goethe nói, và các bạn đọc trẻ của tôi hôm nay cũng đang trên đường để trở thành “một cái gì”. Để “trở thành một cái gì” đôi khi không dễ, vì phải trải qua những giai đoạn “Stirb” và “Werde” (“Chết đi” và “Trở thành cái gì mới”) mà Goethe đã chia sẻ, như một quá trình lột xác và nâng cao của con người. Và cái gì đã không giết chết được bạn, sẽ làm cho bạn mạnh mẽ thêm, như Nietzsche nói.
Chút ít khát vọng một cái gì khiêm tốn vượt lên khỏi đời thường, cộng thêm sự dám chịu đựng và đánh đổi, đôi khi sẽ đưa bạn đến những vùng đất mới mà bạn không bao giờ nghĩ tới. Lúc đó bạn mới chính là bạn thật. Thế giới to lớn và phong phú kia bao giờ cũng có đủ chỗ cho những ai muốn khám phá và thay đổi. Đừng sợ thiếu chỗ, hãy sợ thiếu quyết tâm.
Xin cảm ơn.
Nắng lên
Trời đã sáng rồi, biết lấy ai
Mừng vui tâm sự ở chốn này
Tối tăm đã hết, lòng rũ gánh
Chắp cánh bay cao uống nắng say.
Trời đã sáng rồi, biết lấy ai
Nói cho vơi hết nỗi vui này
Gác trọ cô đơn chừ đã ấm
Chừ nghìn giấc mộng đổ vào đây.
Nắng đã lên rồi, ta thấy say
Ai cho đôi cánh để ta bay!
Để thu trời đất vào dưới đó
Cho hả con tim khát sống này!
Nắng đã lên rồi, biết lấy ai
Cùng ca trăm điệu khúc ca hay
Đàn đâu, những cây đàn lạc phím
Hãy ra đây so lại cung dây!
Con chim nó hót trên đầu cây
Tìm người chia sẻ nỗi vui hay
Đâu phải là chim, hồn ta đó
Ríu rít kêu nhau để gọi bầy!
Nguyễn Xuân Xanh
(Berlin, Xuân 1986)
Hoa Krokus, nở sớm vào mùa Xuân, từ tháng 2 đến tháng 3, như báo hiệu Xuân đến
(Ảnh trên mạng)
Mời xem thêm:
