Nguyễn Xuân Xanh

Đất nước mình ngộ quá phải không anh

Bốn ngàn năm sao người vẫn không chịu học

Thế giới có đầy trời sách vở cả trăm năm

Sách khoa học, khai sáng, mà sao tìm ở quê ta rất khó.

Đất nước mình rồi sẽ về đâu anh?

Khi chúng ta dửng dưng mà vẫn cứ tự hào

Khi không biết tại sao người người tiến lên phồn vinh hạnh phúc

Còn chúng ta vẫn lẹt đẹt ở các hàng ghế phía sau.

Phải chăng anh, cùng một thời gian, thế kỷ

Người ta được khai sáng, còn mình thì vẫn vô minh

Ngọn đuốc khoa học, khai sáng đã được xứ Phù tang rước về châu Á

Trăm năm mươi năm, sao vẫn chưa sáng ở quê mình.

Đất nước ta buồn quá phải không anh

Chưa đủ thất kinh sau mấy trận nô lệ hãi hùng

Chưa đủ thất kinh để hiểu đâu là nguồn cội

Của “văn minh-khai sáng” và “nước mạnh binh hùng”.

Dân tộc mình hiếu học phải không anh

Nhưng làm sao, khi chín chục triệu dân hôm nay đọc mỗi đầu sách hay chỉ vài nghìn bản

Trong khi ba mươi triệu dân Nhật Bản Minh Trị đã đọc – với tinh thần cháy bỏng

Hàng trăm nghìn bản như thế để khai minh.

Hiểu sức mạnh quốc gia đến từ tri thức

Họ học văn minh-khai sáng phương Tây để làm giàu đất nước

Họ không sợ học kẻ thù, bởi họ đã từng học Trung Hoa một nghìn năm trước

Mà chỉ sợ vô minh vì không học.

Đất nước mình rồi sẽ về đâu anh

Khi mọi người không biết, và chẳng muốn nghe

Khi hồn thiêng vẫn tiếp tục kêu gào

Nhưng nào ai thấu hiểu, chỉ biết làm thinh ngơ ngác.

Tự hào gì cứ đánh giặc mà sao vẫn nghèo hoài

Lịch sử ngàn năm vẫn thế hay sao anh?

Nếu trận chiến trí tuệ hôm nay chưa phải là trận chiến cuối

Thì đừng ngạc nhiên khi những trận chiến máu đỗ sẽ tiếp tục đến thăm ta.

(Đoạn 5 và 6 được thêm vào sau, ngày 29.11.2022)

LỜI BẠT

Năm nay (9 tháng 9) là sinh nhật thứ 150 của cụ Phan Chu Trinh. Năm năm trước tôi đã giới thiệu Nxb Trẻ xuất bản quyển sách về cụ Phan do học giả Vĩnh Sính biên soạn tiếng Anh. Năm 2018 khi sách vừa in xong, tôi đã xin được hơn chục quyển để tặng Ban lãnh đạo của Giải thưởng văn hóa Phan Châu Trinh đang họp tại khách sạn REX lúc đó. Không ngờ quyển sách sau đó bị thu hồi mà tôi không rõ lý do. Tôi có giới thiệu quyển sách trên mạng rosetta:

PHAN CHÂU TRINH – VIỆT NAM – VÀ NHẬT BẢN

Quyển sách rất hay và bổ ích.  Phần lớn những gì cụ Phan đã phê phán dân tộc Việt Nam hiện nay vẫn nguyên còn ở trước mặt.

Hôm qua tôi tìm trên mạng amazon một quyển sách hay về thuyết tương đối của Einstein được Roger Penrose khen ngợi, thấy thiên hạ sao có hằng hà sa số sách về chủ đề này trong khi Việt Nam thì dường như chưa có chuyến nào cả. Cũng gần như thế đối với thuyết lượng tử (trừ một quyển của một nữ tác giả trẻ Đức, Silvia Arroyo Camejo, do anh Phạm Văn Thiều dịch). Buồn quá tôi có làm bài “thơ con cóc” kiểu cô giáo Trần Thị Lam, nhưng cũng nằm trong tinh thần cụ Phan Châu Trinh nói trên.

25.11.2022